Ma­ri­ing ki­nun­de­na ng Mo­ro Re­sis­tance and Li­be­ra­ti­on Orga­niza­ti­on (MRLO) ang isi­na­ba­tas na Bang­sa­mo­ro Orga­nic Law (BOL), ki­la­la rin bi­lang Orga­nic Law for the Bang­sa­mo­ro Au­to­no­mo­us Re­gi­on in Mus­lim Min­da­nao (OLBARMM).

Ani­la, ipi­na­sa ang OLBARMM upang lin­la­ngin ang ma­ma­ma­yang Mo­ro. Sa pag­bi­bi­gay ng ma­ba­baw na aw­to­no­mi­ya, gi­na­ga­mit itong instru­men­to ng re­hi­meng US-Du­ter­te para pa­hu­pa­in ang pa­ki­ki­ba­ka ng ma­ma­ma­yang Mo­ro sa­man­ta­lang ma­yor­ya sa ka­ni­la ay du­ma­ra­nas ng ma­tin­ding ka­hi­ra­pan at kawalang­hus­ti­sya. Pi­nir­ma­han ni Rod­ri­go Du­ter­te ang na­tu­rang ba­tas noong Hulyo, ma­ta­pos itong iratsada sa kong­re­so at se­na­do noong Mayo.

Ayon sa MRLO, la­ga­nap ang ka­hi­ra­pan sa mga er­ya ng Mo­ro at ti­yak na mag­pa­pa­tu­loy ito sa ilalim ng bu­buuing Bang­sa­mo­ro. Wa­lang na­ka­sa­ad sa OLBARMM hing­gil sa pag­pa­pa­tu­pad ng tu­nay na re­por­mang ag­rar­yo, isa sa pa­ngu­na­hin at la­ga­nap na usa­pin sa ha­nay ng ma­yor­ya ng ma­ma­ma­yang Mo­ro. Sa ha­lip na re­por­ma sa lu­pa, ang ita­ta­yong gub­yer­nong Bang­sa­mo­ro pa ang ma­ngu­ngu­na sa pag­bu­buo ng mga pa­ta­ka­ran pa­ra ibu­kas ang mga lu­pang ni­nu­no sa da­yu­hang pa­na­na­na­la­sa.

Na­pa­tu­na­yan na ito sa na­ka­ra­ang mga taon, sa ila­lim ng Au­to­no­mo­us Re­gi­on in Mus­lim Min­da­nao (ARMM). Ipi­nag­ma­ma­la­ki ng ARMM ang pag-un­lad diu­ma­no ng re­hi­yon du­lot ng pag­pa­pa­sok sa mga kum­pan­yang nag­mi­mi­na ng ni­kel at mi­ne­ral, quarry, mga plan­ta­syon ng palm oil at bio­mass re­ne­wab­le energy. Sa ka­bi­la ng ni­li­lik­ha ni­tong tra­ba­ho, nag­du­lot din ito nang wa­lang ka­pan­tay na tan­tos ng ka­hi­ra­pan—aa­bot sa 60% ng ha­los apat na mil­yong na­ni­ni­ra­han sa re­hi­yon ang mai­tu­tu­ring na ma­hi­rap.

Ka­sa­pa­kat ang mga nag­ha­ha­ring uring Mo­ro, ila­la­ko ng OLBARRM sa mga kum­pan­yang da­yu­han ang ya­man at re­kur­so ng re­hi­yon. Igi­na­wad na ni­to sa Ma­lay­si­an Gas Pet­ro­nas, kum­pan­yang US na na­ka­ba­se sa Ma­lay­sia, ang bil­yun-bil­yong ha­la­ga ng la­ngis sa Li­gua­san Marsh. Ibe­ben­ta na­man sa mga mul­ti­na­syu­nal na kor­po­ra­syon at mga lo­kal na kumpra­dor tu­lad ni Manny Pa­ngi­li­nan ang La­nao La­ke. Pa­ti­tin­di­hin pa ng mga kum­pan­yang UNIFRUITTI, Do­le, Del Mon­te, La Fru­te­ra, Nestle, Mount Ka­la­tu­ngan Agri Ven­tu­res Inc., at mga kum­pan­yang mi­na ang pang­hi­hi­ma­sok sa mga lu­pang ni­nu­no sa mga pru­bin­sya ng Ma­gu­in­da­nao, Ba­si­lan, Ta­wi-Ta­wi, Su­lu, Sul­tan Ku­da­rat, North Co­ta­ba­to at La­nao del Sur.

“Hin­di na rin ka­gu­lat-gu­lat ang de­si­syon ng ilang li­der ng MILF sa pag­bi­taw sa ar­ma­dong pa­ki­ki­ba­ka, ma­ra­mi sa ka­ni­la sa ka­sa­lu­ku­yan ay ka­bi­lang na sa nag­ha­ha­ring uri— nag­ma­may-a­ri ng ma­la­la­wak na plan­ta­syon ng sa­ging at oil palm sa mga ba­yan ng Sul­tan Ku­da­rat, Sul­tan Mas­tu­ra, Da­tu Odin Sin­su­at at Upi sa Ma­gu­in­da­nao. Ang iba na­man ay may mga mall, ho­tel at res­taw­ran sa Co­ta­ba­to at Davao,” ani Ka Ji­had Al-Qur­si, ta­ga­pag­sa­li­ta ng MRLO.

“Da­hil di­to, na­pa­ka­da­li sa ka­ni­la na isu­ko ang ar­ma­dong pa­ki­ki­ba­ka da­hil si­la mis­mo ay ma­ki­ki­na­bang sa OLBARMM sa­man­ta­lang ang ma­yor­ya sa ma­ma­ma­yang Mo­ro ay lug­mok sa ka­hi­ra­pan.”
Dag­dag pa ng MRLO, ang to­too, wa­lang puk­nat ang mga operasyong militar ng rehimeng US-Duterte la­ban sa ma­ma­ma­yang Mo­ro sa git­na ng pa­ki­ki­pag-u­sa­pang pang­ka­pa­ya­pa­an nito sa MILF. Sa ta­bing ng ge­ra la­ban sa Bang­sa­mo­ro Isla­mic Free­dom Fighters, ang gru­pong hu­mi­wa­lay sa MILF, tu­luy-tu­loy ang pam­bo­bom­ba sa Li­gua­san Marsh sa pa­na­hon ng Ra­ma­dan. Lu­mi­kas ang may 20,000 pa­mil­ya da­hil di­to.
Pi­nul­bos din ni Du­ter­te ang Ma­ra­wi City na nag­re­sul­ta sa pag­bak­wit ng may 323,000, pag­ka­wa­sak ng mga ta­ha­nan at gu­sa­li at pag­ka­ka­sa­wi ng li­bu-li­bong si­bil­yan. Sa git­na ng “pa­ki­ki­pag­ne­go­sa­syo­n” ng re­hi­meng Du­ter­te, ti­nam­ba­kan ni­to ng ma­hi­git 30 ba­tal­yon ng AFP ang ARMM sa la­yu­ning ga­pi­in ang ar­ma­dong gru­pong Mo­ro tu­lad ng BIFF, MNLF at MILF. Nag­pa­pa­tu­loy ito hang­gang sa ka­sa­lu­ku­yan.

Ani Al Qur­si, wa­lang da­pat ipag­di­wang ang ma­ma­ma­yang Mo­ro sa pag­ka­ka­pa­sa ng OLBARMM. Hin­di ni­to ni­re­re­sol­ba ang pa­na­wa­gan ng mamamayang Moro pa­ra sa karapatan sa sariling pag­pa­pa­sya, pa­na­wa­gan pa­ra sa hus­ti­ya at pag­gi­it ng kontrol sa ka­ni­lang mga te­ri­tor­yo at lu­pang ni­nu­no. Bi­go rin ang OLBARMM na tu­gu­nan ang ka­hi­li­ngan ng ma­ma­ma­yang Mo­ro pa­ra sa pag­bu­bung­kal ng sa­ri­ling lu­pa, wa­ka­san ang diskri­mi­na­syon la­ban sa mga Mo­ro at ka­la­ya­an la­ban sa reak­syu­nar­yong re­hi­men na pi­na­mu­mu­nu­an ni Du­ter­te sa ka­sa­lu­ku­yan.

Sa ha­lip na hus­ti­sya, pa­la­la­ya­sin ng re­hi­men at ii­lang pa­mil­yang Mo­ro ang ma­ma­ma­yan, sa anu­mang pa­ra­an. Ti­tin­di ang ka­hi­ra­pan at ka­gu­tu­man. Li­bu-li­bong Mo­ro ang ma­pi­pi­li­tang iben­ta ang ka­ni­lang la­kas pag­ga­wa sa mu­rang ha­la­ga upang ma­ka­ka­in ha­bang nag­ka­ka­mal ang mga kor­po­ra­syon ng ga­nan­sya.

“Na­na­na­wa­gan ka­mi sa ma­ma­ma­yang Mo­ro na ipag­pa­tu­loy ang ar­ma­dong pa­ki­ki­ba­ka sa ka­bi­la ng pru­bi­syon ng OLBARMM na mag­ba­ba ng ar­mas ang BIAF. Ang pag­de­de­komi­syon (pagsu­suko ng armas) sa BIAF ay tak­ti­ka la­mang ng re­hi­men na tang­ga­lan ng ka­ka­ya­han na mag­tang­gol ang mga ko­mu­ni­dad ng Mo­ro la­ban sa pwer­sa ng es­ta­do at mga kor­po­ra­syon na nag­ha­ha­ngad na dam­bu­ngin ang lu­pa at ya­man ng Bang­sa­mo­ro,” ani Al Qur­si. Ang BIAF (Bang­sa­mo­ro Isla­mic Armed Forces,) ang na­ka­ta­yong ar­ma­dong huk­bo ng MILF.

Hi­ni­mok din ng gru­po ang mga kap­wa Mo­ro na su­ma­pi sa Ba­gong Huk­bong Ba­yan, ang tu­nay na huk­bo ng ma­ma­ma­yang Pi­li­pi­no at Bang­sa­mo­ro. Bukas din ang MRLO na makipagtulungan sa mga elemento ng MILF, BIFF at iba pang grupong Moro para muling isulong ang armadong pakikibaka hanggang makamit ang kalayaan sa kontrol ng imperyalismong US, pyu­dalismo at burukrata kapi­talismo. Kaisa ang mama­mayang Moro sa pa­kikibaka para sa pam­bansang demokrasya.

Ani Al Qur­si, pi­na­tu­na­yan na ng ka­say­sa­yan na hin­di na­ta­ta­mo ang pag­sa­sa­ri­li at sa­ri­ling pag­pa­pa­sya sa pa­ki­ki­pa­g-u­sa­pang pang­ka­pa­ya­pa­an sa reak­syu­nar­yong es­ta­do. Ta­nging sa ar­ma­dong pa­ki­ki­ba­ka ma­ka­ka­mit ang tu­nay na hus­ti­sya at ka­la­ya­an.