Wa­lang ka­pan­tay na pin­sa­la ang ina­bot ng ma­ma­ma­yang Pili­pi­no sa ha­los tat­long bu­wang lockdown at ma­tin­ding kai­nu­ti­lan ni Du­ter­te sa pag­ha­rap sa pan­dem­yang Covid-19. Ang ka­ba­bai­han, la­lu­na ang mang­ga­ga­wang ka­ba­bai­han, ang pi­na­ka­pu­ma­san sa hi­rap na idi­nu­lot ni­to.

Na­sa una­han si­la ng la­ban sa Covid-19. Na­sa 80% ng mga nars, at ma­la­king bi­lang ng mga duk­tor at tek­ni­syan ay ba­bae. Ma­ra­mi sa ka­ni­la ang na­ha­wa na at na­sa mga kwa­ran­ti­na du­lot ng ka­wa­lan ng angkop na ga­mit-pang­ka­lig­ta­san. Ilam­pu na ang na­ma­tay da­hil sa im­pek­syo­n. Ti­ni­ti­is ni­la ang 12-o­ras na pag­tat­ra­ba­ho da­hil sa ka­ku­la­ngan ng tauhan. Ma­ra­mi ang hin­di umu­wi sa ka­ni­lang mga ba­hay sa ta­kot na ma­ha­wa ni­la ang ka­ni­lang mga anak at pa­mil­ya, la­lupa’t hin­di si­la re­gu­lar na i­neeksa­men. Sa na­ka­ra­ang mga bu­wan, hi­na­ha­rang si­la sa mga tsek­poynt ng pu­lis at sun­da­lo at pi­na­hi­ra­pan sa ka­wa­lan ng pam­pub­li­kong transpor­ta­syo­n. Pi­na­ka­ma­sak­lap, mas ma­ba­ba nang 22% ang na­ta­tang­gap ni­lang swel­do kum­pa­ra sa mga la­la­king nars.

Na­wa­lan ng tra­ba­ho at ki­ta ang ma­yor­ya ng mga mang­ga­ga­wang ka­ba­bai­han da­hil sa lockdown. Ang mga tra­ba­hong ma­ra­mi ang ba­bae ay nai­pit nang mag­sa­ra ang mga eskwe­la­han, mall, upi­si­na, ho­tel at res­to­ran. Ang mga sek­tor na da­li-da­ling bi­nuk­san ni Du­ter­te, tu­lad ng konstruk­syon at mi­na, ay pa­wang may tra­ba­hong mas maraming la­laki.

Ma­hi­git ka­la­ha­ti ng bi­lang ng mga im­por­mal na mang­ga­ga­wa ay ba­bae. Nag­tat­ra­ba­ho si­la sa mga ne­go­syong pi­na­kaa­pek­ta­do sa lockdown tu­lad ng mga sa­ri-sa­ri sto­re, par­lor, tyang­ge at ka­rin­der­ya. Noong na­ka­ra­ang taon, mas ma­ra­ming ba­bae kay­sa la­la­ki ang nag­bu­kas ng maliliit na ne­go­syo. Ma­la­mang la­hat ito ay na­lu­gi na nga­yon.

Sa ma­hi­hi­rap na ko­mu­ni­dad, mga ba­bae ang na­pi­pi­li­tang pu­mi­la nang ma­ta­gal pa­ra ma­kub­ra ang ki­nu­ri­pot na ayu­da. Noong 2015, apat na mil­yong ba­bae, kum­pa­ra sa 400,000 la­la­ki, ang na­ka­lis­ta sa prog­ra­mang 4Ps ng DSWD. Si­la ang pangunahing sna­mom­rob­le­ma kung paa­no pag­ka­ka­sya­hin ang ma­li­it na ayu­da, at kung saan ha­ha­gi­lap ng dag­dag na pag­ka­in pa­ra sa ka­ni­lang mga pa­mil­ya.

Sa ka­na­yu­nan, apek­ta­do ang ka­ba­bai­han sa tu­luy-tu­loy at pa­pa­tin­ding pag­sad­sad ng pro­duk­syo­n. Mas ma­ra­ming ba­bae kum­pa­ra sa la­la­ki ang wa­lang lu­pa. Sa nag­da­ang mga taon, anim sa ba­wat sam­pung ba­bae ang nag­t­ra­ba­ho bi­lang di ba­yad na mga mang­ga­ga­wa sa mga ag­ri­bis­nes at sa­ka­han. Pi­na­sidhi ng lockdown ang ka­ni­lang sit­wa­syon la­lu­pa’t wa­la na si­lang ki­ta at im­pok, wa­la pa si­lang ma­bi­lis na ma­pag­ka­ka­ki­ta­an.

Pi­na­tin­di ng mga restrik­syon sa pagbya­he at ka­wa­lan ng tra­ba­ho ang ka­wa­lang-ka­ti­ya­kan ng ka­ba­bai­hang over­se­as Fi­li­pi­no wor­ker (OFW). Ma­ra­mi sa ka­ni­la na nag­tat­ra­ba­ho bi­lang ka­sam­ba­hay, tin­de­ra at sa iba pang sek­tor ng ser­bi­syo ay si­ni­san­te na ng ka­ni­lang mga amo. Umu­wi si­la sa ban­sa pa­ra la­mang ma­bim­bin nang ma­ta­gal sa mga pa­si­li­dad pang­kwa­ran­ti­na. Ka­bi­lang sa ka­ni­la ang mga bun­tis.

Hin­di na na­pag­tuu­nan ng pan­sin ang pag­ka­li­nga sa mga bun­tis ma­ta­pos it­ranspor­ma ang mga os­pi­tal at kli­nik tu­ngong mga pa­si­li­dad pang­ka­gi­pi­tan. Na­pa­ba­ya­an na rin ang pag-a­ru­ga sa mga nag­pa­pa­su­song ina sa ha­rap ng pag­ka­ba­tak ng ma­hi­nang sis­te­mang pang­ka­lu­su­gan. Ma­ra­ming ba­gong ina ang hin­di na na­ka­pag­pa­ba­ku­na sa ka­ni­lang mga sang­gol da­hil sa ka­ku­la­ngan ng pon­do at re­kur­so. Pi­na­la­la ng lockdown ang da­ti nang ma­tam­lay na pag­ba­ba­ku­na ng mga sang­gol la­ban sa tigdas, diphte­ria at po­lio.

Du­mob­le ang tra­ba­ho ng ba­bae sa pag­lu­lu­to, pag­li­li­nis, pag­hu­hu­gas ng ping­gan, pag­la­la­ba at pa­ma­ma­leng­ke. Sa pa­gi­tan ng da­la­wang nag­tat­ra­ba­hong ma­gu­lang, mas ma­da­las na ang mga na­nay ang nag­ba­ba­was ng ka­ni­lang mga tra­ba­hong pro­pe­syu­nal pa­ra ala­ga­an ang mga ba­ta o na­ka­ta­tan­da. Ka­pag ipi­na­tu­pad na ang pag­tu­tu­ro sa ba­hay, ang mga ba­bae ang sa­sa­lo sa dag­dag na res­pon­si­bi­li­dad na ito ka­hit pa may iba si­lang tra­ba­ho.

Sa loob ng mga ba­hay, wa­lang pa­nang­ga ang bul­ne­rab­leng ka­ba­bai­han la­ban sa abu­so at ka­ra­ha­sang sekswal. Nag­ba­ba­la na ang Uni­ted Na­ti­ons na ma­da­dag­da­gan ng 31 mil­yong ka­so ng pang-aa­bu­so sa loob ng mga ba­hay kung tu­ma­gal ng anim na bu­wan ang lockdown.

Sa ila­lim ng an­ti-ka­ba­bai­hang pag­ha­ha­ri ni Du­ter­te, tu­ma­ta­as na ang tan­tos ng ka­ra­ha­san la­ban sa ka­ba­bai­han ba­go pa man ang lockdown. Sa ta­la ng pu­lis, tu­ma­as nang 31% mu­la 2018 hang­gang 2019 ang mga ka­so ng pang­ga­ga­ha­sa, at nang 15% ang mga ka­so ng pam­bu­bug­bog. Ka­sa­bay ni­to, nag­ta­la na­man ang DSWD ng 55% pag­ta­as ng bi­lang ng mga ba­ba­eng du­ma­ra­nas ng sekswal na pag­sa­sa­man­ta­la. Lu­ma­la­bas na ang mga ulat tung­kol sa mga pu­lis na hu­mi­hi­ngi ng sekswal na mga pa­bor ka­pa­lit ng pas­ses at mga me­nor de edad na sang­kot sa pros­ti­tu­syo­n.