Lokal nga industriya sa parmasyutika, dominado sang dumuluong nga mga kumpanya
Ginhayag sang pandemya nga Covid-19 ang kawad-on sang ikasarang sang Pilipinas para sa pagpanalawsaw kag pagmanukpaktura sang importante nga bulong kag bakuna. Sa pahayag mismo sang Department of Science and Technology sang Agosto, wala sang pasilidad ang Pilipinas para sa pagpanalawsaw sang bakuna batuk sa Covid-19. Antes ang pandemya, wala man sang kumpanya, lokal o dumuluong, ang nakamanupaktura sang anuman nga bakuna sa sulod sang pungsod. Sa subong, tubtob sa pagpakete lang sang mga bakuna sa mga vial para sa indibidwal nga gamit (“fill and finish”) ang kahandaan sang mga lokal nga kumpanya.
Pareho sang iban nga sektor sang industriya sang Pilipinas, dominado sang dumuluong nga mga kumpanya ang sektor sang parmasyutika sa Pilipinas. Sa isa ka report sang 2014, 75% sang lokal nga merkado para sa mga bulong kag gamit medikal uyat sang Pfizer (US), GlaxoSmithKline o GSK (UK), Boehringer (Germany), Sanofi (France), Abbot (US), Novartis (Switzerland), Johnson&Johnson (US), Roche (Switzerland), Merck (US) kag Bayer (Germany).
Maluwas sa GSK, wala sang lokal nga produksyon ang mga ini sa pungsod. Ang iban nga dumuluong nga kumpanya, pareho sang Pfizer kag Wyeth, may ara nga kontrata sa pagmanupaktura sa Interphil Laboratories, isa ka subsidyaryo sang Manchester Holdings (US) kag kabahin sang Zuellig Group of Companies (Switzerland). Uyat sang kumpanya nga ini ang pagproseso, pagmarka kag pagpakete (ginatawag nga toll manufacturing) sang mga bulong kag indi-bulong nga produkto sang pinakadaku nga 16 nga dumuluong nga kumpanya para sa lokal nga merkado kag iban nga pungsod sa Asia. Sangkatlo sang lokal nga suplay sang mga dumuluong nga bulong ginaproseso sang planta sini sa Canlubang, Laguna.
Apat lang sa pinakadaku nga kumpanya sa parmasyutika ang matawag nga lokal o may lokal nga produksyon. Isa sini lokal nga subsidyaryo sang isa ka kumpanya nga US kag ang tatlo pa ginapanag-iyahan sang lokal nga burgesya-kumprador.
Sandig sa mga datos sang 2014, ginatantya nga may ara nga 65 lokal nga kumpanya nga parmasyutikal ang may angut sa toll manufacturing. Halos tanan nga materyal nga ginagamit sang mga ini (95%) gina-import sa pila ka pungsod nga nagaprodyus sang basehan nga sangkap kag kemikal. Masami, ang mga kumpanya nga ini kasarangan ang kadakuon kag ginapanag-iyahan sang lokal nga mga pamilya. Mga halimbawa sini ang AM-Europharma, AD Drugstel, Euro-med, Lloyd Laboratories, Hizon Laboratories, Swiss Pharma, Ace Pharmaceuticals kag Allied.
Sang 2014 man, duha lang sa mga lokal nga kumpanya sa parmasyutika, ang Unilab kag Pascual Laboratories, ang nagmanupaktura sang kaugalingon nga bulong. Nakatuon ang Unilab sa pagmiksla kag pagpakete sang mga bulong nga kadam-an generic (mga bulong nga madugay na sa merkado o ang indi na sakop sang patent o eksklusibo nga pagpanag-iya sang isa ka kumpanya ang pormula) gamit ang gin-import nga hilaw nga mga materyales. Halimbawa sa mga materyales nga ini ang paracetamol, ang basehan nga sangkap (ginatawag nga active pharmaceutical ingredient o API) sang Bioflu, Tuseran kag Skelan, nga pangunahon ginasuplay sang India kag China. Ang Pascual Laboratories naman nagamanupaktura para sa mga bitamina kag bulong nga herbal halin sa kaugalingon nga ulumhan sa Nueva Ecija.
Bisan pa man, mas daku gihapon ang produksyon sang mga ini ang nakatuon sa pagmanupaktura para sa may marka nga mga bulong, partikular sang bag-o nga mga antibiotic kag steroids. May ara 6,000 mamumugon nga nagatrabaho sa lima ka daku nga pabrika sang Unilab, duha sini nakapokus sa toll manufacturing. Ginapanag-iyahan ang kumpanya sang lokal nga burgesya-kumprador nga pamilya Campos. Limitado sa pila ka pungsod kag kumpanya ang pagmanupaktura kag pagproseso sang mga API nga ginagamit sa nagkalainlain nga klase sang bulong. Lakip sa pinakadaku ang mga multinasyunal nga kumpanya sang US kag Europe, kag mga kumpanya sa India kag China.
Ang iban nga lokal nga kumpanya sa parmasyutika limitado sa pagpakete, distribusyon kag pagbaligya. Halimbawa sini ang Natrapharm, Medhaus Pharma, GX International, Prohealth Pharma kag Cathay Drug.
Nagaagi sa Zuellig Pharma (kasosyo sang Interphil Laboratories) ang distribusyon sa mayorya (85%) sang mga bulong kag indi bulong nga produkto sang mga dumuluong nga kumpanya nga parmasyutikal. Nakuripon naman sang Mercury Drugstore sang pamilya Que ang 60% sang pag-retail sang mga ini, masunod ang mas gamay nga botika pareho sang The Generics Drugstore sang mga Ayala, mga Botika ng Bayan sang gubyerno kag mga ospital.
Sang 2014, may rehistrado nga 500 naganegosyo sang bulong, 700 naga-import kag 5,000 distribyutor sang bulong sa Pilipinas. Sang wala pa nagkapandemya, gintantya nga magadaku ang baligya sang mga kumpanya sa parmasyutika pakadto sa $4.1 bilyon (₱205 bilyon) sa 2020, halin sa $3.6 bilyon (₱180 bilyon) sang 2016. Wala pa diri ang ginatantya nga balor sa pagpabakuna sang populasyon sang Pilipinas kontra sa Covid-19 nga mahimo magalab-ot sa ₱110 bilyon.