Pa­da­yon ang kam­pan­ya sa Ba­gong Huk­bong Ba­yan (BHB) alang sa pang­la­was sa ka­taw­han sam­tang wa­la pa na­sum­po ang pan­dem­yang Covid-19. Sa 17 ka bar­yo sa Sa­mar, nag­ti­na­ba­ngay ang huk­bong ba­yan ug mga or­ga­ni­sa­syong ma­sa sa pag­pa­ngan­dam sa po­sib­leng pag­ku­ya­nap sa sa­kit sa ilang mga bar­yo. Nag­tak­da si­la og mga pro­to­kol sa pang­la­was ka­da bar­yo sa hi­ga­yon nga adu­nay ma­tak­dan ug na­ngan­dam sa mga pa­si­li­dad sa kwa­ran­ti­na.

Su­nud-su­nod nga gi­lun­sad sa mga Pu­lang mang­gu­gu­bat ang mga kam­pan­yang pang­la­was ta­li­wa­la sa sub­sub nga ope­ra­syong mi­li­tar sa Armed Forces of the Phi­lip­pi­nes niad­tong Hun­yo. Sa usa ka na­ta­rang ge­ril­ya, nag­ha­tag og ba­ta­kang pag­ban­say me­di­kal ang upat ka yu­nit sa BHB sa mga ko­mi­teng pang­la­was sa mga re­bo­lu­syo­nar­yong or­ga­ni­sa­syon sa mag-uu­ma. Hu­man nii­ni, nag­lun­sad og kli­ni­kang ba­yan ang bag-ong ban­say nga mga me­dik alang sa tsek-ap, den­tal, me­nor nga ope­ra­syon ug tra­di­syu­nal nga pag­pa­nam­bal. Ka­pin 400 ka re­si­den­te gi­kan sa upat ka bar­yo ang na­ka­be­ne­pi­syo din­hi.

Ingon­man, gi­pa­ning­ka­mo­tan sa mga Pu­lang mang­gu­gu­bat nga ma­hi­mong sum­ba­nan sa ka­limpyo ug sa­ni­ta­syo­n. Na­ga­su­ot si­la og face mask kung ma­kig-a­tu­bang sa ma­sa ug na­ga­tu­man sa gi­tak­dang pro­to­kol sa social dis­tancing ug gi­na­si­gu­ro ang ka­limpyo su­lod sa mga ba­se. Gi­ga­mit ni­la ang mga tra­di­syu­nal nga pa­maa­gi sa pag­pa­nam­bal sa­ma sa akyu­pang­tu­ra ug mga her­bal nga me­di­si­na.

Aron ma­hu­li­pan ang da­kung ka­wad-on sa tam­bal sa mga bar­yo, gi­pa­ngu­na­han sa mga Pu­lang mang­gu­gu­bat ang pag­hi­mo og her­bal gar­den, pro­duk­syon sa mga bi­ta­mi­na ug me­di­si­nang her­bal sa­ma sa la­gun­di syrup ug pow­der, ug pag­pa­lag­sik sa pro­duk­syon alang sa ma­sus­tan­syang pag­ka­on.

Ku­lang kaa­yo nga pag­ka­on

La­baw nga gi­pag­ra­be sa mi­li­ta­ri­sa­syon ug mga restrik­syon ang ka­him­tang sa mga mag-uu­ma ang kan­hi nang kri­sis sa pag­ka­on nga na­si­na­ti sa ka­taw­han sa re­hi­yon. Sa wa­la pa ang pan­dem­ya, gra­be na ang ka­gu­tom ug ka­wad-on sa pro­duk­tong pag­ka­on sa Eas­tern Vi­sa­yas.

Sa ta­ho sa La­rab, re­bo­lu­syo­nar­yong pub­li­ka­syon sa re­hi­yon, 32% la­mang sa ki­na­ti­buk-ang ka­yu­ta­ang ag­ri­kul­tu­ral sa Eas­tern Vi­sa­yas ang gi­na­tam­nan sa pro­duk­tong pag­ka­on sa­ma sa hu­may, la­gut­mon ug uta­non. Da­kung ba­hin nii­ni—63% o 455,134 ka ek­tar­ya—ang na­ka­pun­ting sa pag­ta­num sa pro­duk­tong ko­mer­syal sa­ma sa lu­bi ug aba­ka nga mga pro­duk­tong pang-eksport.

Ka­pin usa ka de­ka­da na nga bag­sak ang pro­duk­syon sa hu­may sa re­hi­yon. Tuig 2008 pa ula­hing na­kap­rod­yus og usa ka mil­yong met­ri­kong to­ne­la­dang pa­lay ang Eas­tern Vi­sa­yas. Mi­tiu­rok pa ki­ni og 11% niad­tong 2019.

Sa pag­tu­on sa La­rab, di­li sa­rang ang na­ti­gum nga hu­may sa usa ka pa­mil­yang adu­nay 10 ka myembro gi­kan sa pagtra­ba­ho sa mga hu­ma­yan ug pag­kar­ga sa gia­ning hu­may aron ma­ka­ka­on sa ti­bu­ok tuig.

Kung mo­ka­on si­la og kan-on du­ha ka be­ses ka­da ad­law, gi­ba­na­ba­nang 35% o 19 ka sa­ko sa 54 ka sa­kong na­ti­gum nga hu­may na la­mang ang ma­bi­lin. Obli­ga­do nga sub­ling magtra­ba­ho isip kar­ga­dor sa hu­may ang pa­mil­ya o usa ka be­ses ka­da ad­law na lang mo­ka­on og kan-on sa mo­su­nod nga si­yam ka bu­lan ay­ha ang ting-a­ni.

Sa pa­na­hon nga ku­lang ang bu­gas, na­pu­gos ang mga mag-uu­ma sa pag­ka­on og ka­mo­te, bu­lang­hoy ug sa­ging. Pe­ro 19% (73,411 ek­tar­ya) la­mang ang pro­duk­syon nii­ni kum­pa­ra sa yu­tang gi­tam­nan og lu­bi.

Ingon­man, di­li pai­go ang gi­tak­dang inad­la­wan sa re­hi­yon nga ₱236-₱238 ka­da ad­law aron tu­ba­gon ang ilang pa­ngi­na­hang­lan. Sa pag­ka­on pa lang sa ma­tag ad­law, ang usa ka pa­mil­ya nga adu­nay li­ma ka myembro ki­ni­hang­lang mok­ita og ₱135 alang sa bu­gas sa du­ha ka be­ses. Wa­la pa na­la­kip din­hi ang ubang ga­las­to­han.

Wa­la usay ma­sa­li­gan ang mga mag-uu­ma sa pag­ba­lig­ya og kop­ra. Mi­kun­hod ang pre­syo nii­ni ngad­to ₱8 ka­da ki­lo hu­man mang­gun-ob ang bag­yong Ambo niad­tong Ma­yo. Apek­ta­do usab sa bag­yo ang pro­duk­tong aba­ka nga usa ka de­ka­da nang wa­la na­ka­ba­wi sa mga pes­te.