Ma­ra­ming mang­ga­ga­wa ang uma­sang ma­ka­ta­tang­gap ng 13th month pay noong Di­sye­mbre 2020 pa­ra ma­ka­ba­wi man la­ng sa ka­ni-ka­ni­lang mga ka­bu­ha­yan sa ba­gong taon. Ma­ra­mi rin ang uma­sang ma­ga­ga­mit ito pa­ra ma­ba­ya­ran ang nag­pa­tung-pa­tong ni­lang utang du­lot ng na­pa­ka­ha­bang pa­na­hon na wala silang tra­ba­ho. Lu­mi­pas na ang ba­gong taon pe­ro ma­ra­mi pa rin sa ka­ni­la ang hin­di na­ka­tang­gap ng na­tu­rang be­ne­pi­syo.

Ang 13th month pay ay isang be­ne­pi­syong ob­li­ga­dong ibi­gay ng mga emplo­yer sa ka­ni­lang mga mang­ga­ga­wa nang hin­di la­lam­pas sa Di­sye­mbre 24 ng ba­wat taon. La­hat ng mga mang­ga­ga­wa, ka­bi­lang ang mga kontraktwal, na na­nil­bi­han nang hin­di ba­ba­ba sa isang bu­wan sa ka­ni­lang mga emplo­yer ay may ka­ra­pa­tan na tu­mang­gap ng be­ne­pi­syong ito. Ito ay kinukwenta ba­tay sa ha­la­ga ng bu­wa­nang sa­hod ng mang­ga­ga­wa at bi­lang ng bu­wan na si­ya ay nagtra­ba­ho sa loob ng isang taon.

Sa nakaraan, gi­na­ga­mit ng mga mang­ga­ga­wang Pi­li­pi­no ang be­ne­pi­syong ito pa­ra sa pas­ko, pan­tus­tos ng iba pang mga gas­tu­sin sa ba­hay, o di ka­ya’y ini­im­pok pa­ra ma­ga­mit sa pa­na­hon ng ka­gi­pi­tan. Nga­yong pan­dem­ya, kung kai­lan mas kai­la­ngan, sa­ka na­man ipi­nag­ka­it ang be­ne­pi­syong ito sa ma­ra­ming mang­ga­ga­wa. Ti­na­ta­yang na­sa 2 mil­yon ang mga mang­ga­ga­wang hin­di na­ka­tang­gap ng 13th month pay pa­ra sa 2020.

Ka­bi­lang sa ka­ni­la si Kim, mang­ga­ga­wa sa isang ma­la­king grocery sa May­ni­la. “Li­mang taon na akong nag­tat­ra­ba­ho bi­lang merchan­di­ser pe­ro sa pa­nga­lan lang ako re­gu­lar. Li­mang taon na akong hin­di na­ka­ka­tang­gap ng 13th month pay at iba pang mga be­ne­pi­syo­,” ani­ya. Ni­tong na­ka­li­pas na mga non-wor­king ho­li­day (a­raw na wa­lang pa­sok ngu­nit may sa­hod), inob­li­ga si Kim ng kan­yang emplo­yer na magtra­ba­ho nang wa­lang es­pe­syal na kum­pen­sa­syo­n. La­bag ito sa reak­syu­nar­yong ba­tas na nag­sa­sa­ad na da­pat ba­ya­ran ng hin­di ba­ba­ba sa 200% ng ka­ni­lang sa­hod ang mga nag­tat­ra­ba­ho sa ho­li­day.

Wa­la ring na­tang­gap na 13th month pay ang gwardya sa isang kum­pan­ya sa La­gu­na at ba­gong-i­na na si Lucy. “Ibi­ni­gay na ng agency ang 13th month pay ng mga ka­sa­ma­han ko, pe­ro wa­la akong na­tang­gap. Na­ka-ma­ter­nity leave ako nga­yon da­hil ka­pa­pa­nga­nak ko pa lang noong hu­ling ling­go ng Oktub­re,” kwen­to ni­ya. Nang mag­rek­la­mo si­ya sa man­eydsment ng secu­rity agency, si­na­bi­han si­ya na kai­la­ngan mu­na ni­yang mag­pa­sa ng “tem­po­rary re­sig­na­ti­on let­ter” pa­ra ma­ku­ha ang na­tu­rang be­ne­pi­syo. Tu­mang­gi si­yang mag­pa­sa ni­to ma­ta­pos ba­la­an ng kan­yang mga ka­mang­ga­ga­wa na ga­ga­mi­tin la­mang ito pa­ra sa­pi­li­tan si­yang tang­ga­lin sa tra­ba­ho.

Imbes na 13th month pay, utang ang su­ma­lu­bong sa mang­ga­ga­wa sa konstruk­syon sa Pam­pa­nga na si Ni­ko at kan­yang mga ka­sa­ma­han noong na­ka­ra­ang bu­wan. Ini­la­had ni­ya kung paa­nong gi­na­mit ng kan­yang emplo­yer ang cash advance (pau­nang sa­hod) sa ka­ni­la pa­ra iba­on si­la sa utang at ipag­ka­it ang na­tu­rang be­ne­pi­syo. “Pu­ro ne­ga­ti­bo ang mga sa­hod na­min ka­si pi­na­tu­bu­an yung cash advance sa amin. Ded­ma lang ang emplo­yer sa amin, wa­la ka­hit kon­ting kon­si­de­ra­syon man lang.”

Ga­ya ni Ni­ko, iki­nal­tas din sa 13th month pay ng dray­ber sa kum­pan­ya na si Jack ang ₱3,000 na cash advance ni­ya nang mag­si­mu­la ang lockdown noong Mar­so. Inaa­sa­han sa­na ni­ya ang be­ne­pi­syong ito pa­ra ipam­bi­li ng ga­mot pa­ra sa kan­yang hyper­ten­si­on, pe­ro ha­los ₱400 na lang ang kan­yang na­tang­gap. “Sa­bi ng su­pervi­sor na­min, ma­la­ki rin daw ang na­kal­tas da­hil Set­yembre na ako pi­na­ba­lik sa tra­ba­ho.”

Pi­na­tu­tu­na­yan ng mga ka­song ito na wa­lang pa­ngil ang dek­la­ra­syon ni La­bor Sec. Silvestre Bel­lo na da­pat na ma­ka­tang­gap ang mga mang­ga­ga­wa ng 13th month pay. Sa ka­tu­na­yan, wa­la pa rin si­yang pla­nong mag­sa­ga­wa ng inspek­syon pa­ra ti­ya­kin ang pag­su­nod ng mga emplo­yer sa na­tu­rang ba­tas. Wa­la ring na­tang­gap na anu­mang sub­sid­yo ang gi­pit na mga mga empre­sa, la­lu­na na ang ma­lii­tan at ka­tam­ta­mang-la­ki, pa­ra ti­ya­kin na ma­bi­big­yan ang ka­ni-ka­ni­lang mga emple­ya­do ng na­tu­rang be­ne­pi­syo.

Ba­ha­gi ang ipi­nag­ka­it na 13th month pay sa da­hi­lan ng pa­tu­loy na pag­bag­sak ng sa­hod ng mga mang­ga­ga­wa sa git­na ng pan­dem­ya. Sa buong mun­do, ti­na­ya ng Inter­na­tio­nal La­bor Orga­niza­ti­on na bumagsak nang 11% ang sa­hod ng mga mang­ga­ga­wa o ka­tum­bas ng $3.5 tril­yon (₱168 tril­yon) sa unang tat­long kwar­to ng 2020.