Tu­lad ng sa ibang lu­gar sa ban­sa, nag­du­lot ng ma­la­king ha­mon sa mga yu­nit ng huk­bong ba­yan at re­bo­lu­syo­nar­yong ma­ma­ma­yan ang pan­dem­yang Covid-19 at tu­mi­tin­ding pa­sis­mo ng es­ta­do sa re­hi­yon ng Ilocos-Cor­dil­le­ra. Ang mga ito ay de­ter­mi­na­dong hi­na­rap ng mga yu­nit ng huk­bong ba­yan sa re­hi­yon.

Kabilang dito si Ka Emil, isang ka­ba­ta­ang re­bo­lu­syo­nar­yo na tu­ma­ta­yong upi­syal sa ka­bu­ha­yan (lohis­tika at suplay) ng kinabibilangan niyang pla­tun. Da­hil sa lockdown, na­li­mi­ta­han ang da­lu­yan ng ga­mot, pag­ka­in at pa­nga­ngai­la­ngan ng ma­sa at huk­bo. Pa­ra ig­pa­wan ito, na­tu­lak silang ma­ging ma­pan­lik­ha, mag-i­sip at mag­sa­ga­wa ng ba­gong mo­da ng pag­ki­los at hig­pi­tan ang pag­ta­ngan sa displi­nang mi­li­tar.

“Bi­lang upi­syal sa ka­bu­ha­yan, isang ma­la­king ha­mon sa akin ang pag-ii­sip ng mga pa­ra­an pa­ra ma­ka­tulong sa pag-agapay at pag­pa­pataaas sa ka­bu­ha­yan ng ma­sa sa pa­na­hon ng pan­dem­ya,” ani Ka Emil. Nag­lun­sad sila ng kam­pan­yang ka­lu­su­gan at edu­ka­syon hing­gil sa Covid-19 pa­ra pa­wi­in ang ta­kot ng mga ta­ga-bar­yo at ipaunawa ang ka­ha­la­ga­han sa pag­su­nod sa mga pro­to­kol sa ka­lu­su­gan ha­bang iti­nu­tu­lak ang pag­pa­pa­tu­loy sa pro­duk­syon.

Ka­su­nod na ini­lun­sad ng yu­nit ang kam­pan­yang pag­pa­pa­ta­as ng an­tas ng pro­duk­syon ng Huk­bo at ng ma­sa. “Mas na­ging re­gu­lar ang partisipasyon ng huk­bo sa pro­duk­syon kay­sa na­ka­ra­an,” ani Ka Emil. “Di­to ta­la­ga tu­mi­mo sa akin at sa mga ka­sa­ma ang ka­ha­la­gahan ng ko­lek­ti­bong pag­ki­los at pag­lu­lun­sad ng re­bo­lu­syo­ng ag­rar­yo,” ani­ya.

Sa isang bar­yo, na­ka­pag-a­ni ang huk­bo at ma­sa ng sa­ko-sa­kong ka­la­ba­sa, ka­mo­te, ga­bi, at sa­yo­te, na da­ti’y hin­di gaa­no pi­na­pan­sin da­hil may­ro­on na­mang mga ko­mersyal na pag­ka­in. “Hi­ni­mok din na­min ang pag­ta­ta­nim ng tu­bo at ka­pe bi­lang pang­ha­li­li sa ko­mer­syal na asu­kal at ka­pe. Ang mga ta­nim na ma­ka­tutu­long sa pag­pa­la­kas ng re­sis­ten­sya tu­lad ng su­ha, “per­res” (ka­tu­tu­bong le­mon) at la­gun­di, na da­ti’y na­pa­ba­ya­an ay pi­na­ya­bong at pi­na­ki­na­ba­ngan. Ka­sa­bay ng pag­ta­as ng ka­pa­si­dad ng ma­sa na magprod­yus ng pag­ka­in ang ka­ni­lang ka­pa­si­dad na su­por­ta­han ang huk­bong ba­yan.

Nang na­ging ma­ki­los ang yu­nit, ki­nai­la­ngan nilang mag­ma­ni­ob­ra sa ka­la­pit na gu­bat. “Ma­la­king ben­ta­he ang kaa­la­man sa ha­la­mang gu­bat at ka­sa­na­yan sa pa­nga­nga­so,” ani­ya. Kwen­to ni­ya, sa mga pa­na­hong hin­di si­la na­ka­la­la­pit sa bar­yo, na­ka­ya­nan nilang ma­bu­hay sa li­kas na ya­man ng gu­bat, sa mga li­gaw na pru­tas at gu­lay, palos at ba­boy ra­mo. Da­hil di­to’y mas tu­ma­as ang kan­yang pag-u­na­wa sa ka­ha­la­ga­han ng pa­nga­nga­la­ga ng ka­li­ka­san.

Na­ging ma­la­king ha­mon ka­hit sa per­so­nal na pag­pa­pa­ni­ba­gong-hu­bog ni Ka Emil ang ki­na­ha­rap na ka­la­ga­yan. “Noong unang mga bu­wan ng pan­dem­ya, nai­ta­nong ko sa sa­ri­li ko, ka­ka­ya­nin ko ba?” Pe­ro si­ya rin ang su­ma­got sa sa­ri­ling ta­nong. “Hin­di ko ma­la­la­man hang­gang di ko ma­ra­na­san.” Ta­ngan ang re­bo­lu­syo­nar­yong de­ter­mi­na­syo­n, hi­git pa si­yang nag­pun­ya­gi sa kan­yang tung­ku­lin.

“Ka­tum­bas ng mi­li­ta­ri­sa­syon ang mas ma­ha­ha­ba at ma­hi­hi­rap na la­ka­ran, pu­yat at pa­god,” ani­ya. Lu­ma­ki si­ya sa lun­sod at kum­por­tab­leng bu­hay. “Kai­la­ngan kong mag­dob­le-ka­yod pa­ra ma­ka­ang­kop. Na­hi­ra­pan akong ku­mi­los noong una, at pa­min­san-min­san ay bu­ma­ba­ba pa rin ang mo­ral, pe­ro un­ti-un­ti na akong na­kaa­ang­kop.” Kwen­to ni­ya, mas na­ging bu­kas si­ya sa mga ka­sa­ma sa pag­sa­sa­bi ng mga nai­sip at na­ra­ram­da­man. “Na­tu­tu­nan kong buong su­man­dig sa mga ka­sa­ma at ma­sa,” ani­ya.

Na­pa­tu­na­yan ni­ya sa sa­ri­li na ka­ka­ya­nin ang mga hi­rap at sak­ri­pi­syo sa pa­gi­ging Pu­lang man­di­rig­ma. “Ka­ya ko palang isap­rak­ti­ka ang simpleng pa­mu­mu­hay at pus­pu­sang pa­ki­ki­ba­ka. Na­ka­han­da ako at aming yu­nit na suu­ngin ang ma­hig­pit na ka­la­ga­yan at mas ma­la­la­king ha­mon.”

“Ika nga sa men­sa­he ng Ko­mi­te Sentral sa ika-52 ani­ber­sar­yo ng Par­ti­do Ko­mu­nis­ta ng Pi­li­pi­nas, sa pa­ngu­ngu­na ng Par­ti­do ay de­ter­mi­na­do ang ma­la­wak na masa ng sam­ba­ya­nan na la­ba­nan ang mga pa­sis­tang ata­ke, ibag­sak ang re­hi­meng US-Du­ter­te at isu­long ang dig­mang ba­yan hang­gang sa ta­gum­pay,” pagwawakas niya.