Ayu­da mi­li­tar sang US, ayuda sa ti­ra­ni­ya sang rehimeng Du­ter­te

,

Indi na na­ngin ma­ka­ki­li­bot ang gin-a­nun­syo si­ni lang sang mga upi­syal sang re­hi­meng Du­ter­te nga in­di na pag­pa­da­yu­non ang nau­na si­ni nga gin­dek­la­rar nga pla­no nga iba­su­ra ang Vi­si­ting Forces Agree­ment (VFA). Kla­ro na gid man sa um­pi­sa nga ang ka­tu­yu­an lang sang “pa­ma­hug” nga iba­su­ra ini amo pa­ra lang mag­pa­nga­yo sang du­gang nga ayu­da mi­li­tar pa­ra sa iya ti­ra­ni­ya.

Sa bi­big man mis­mo ni Du­ter­te nag­ha­lin ang mga ti­na­ga nga “kon gus­to nin­yo ang VFA, da­pat mag­ba­yad ka­mo.” San­dig man ini sa iya prin­sip­yo nga “pe­ra-pe­ra lang ina” nga na­gau­bay sa iya po­li­si­ya sa lu­was sang pung­sod. Pa­ra kay Du­ter­te, ang ha­lam­ba­la­non sang pung­sod­non nga in­de­pen­den­sya kag ka­hil­wa­yan ma­hi­mo tak­son kon pi­la sa kwar­ta. Pa­re­ho sang gin­ba­lig­ya ni Agui­nal­do sa US ang bi­log nga Pi­li­pi­nas sa kan­ti­dad nga $20 mil­yon, gin-at­ras ni Du­ter­te ang pag­ba­su­ra sa VFA kag gin­pa­ha­nu­gu­tan ang pag­hi­wat sang pi­na­ka­da­ku nga eher­si­syo mi­li­tar (Ba­li­ka­tan) sang US pag­ka­ta­pos pro­mi­sa­han nga ba­lig­ya­an sang $2.4 bil­yong ba­lor sang mga ka­ga­mi­tan mi­li­tar.

Ma­sob­ra isa ka tuig man ang ka­du­ga­yon sang pa­kig­ne­go­sa­syon nga naab­tan na sang pan­dem­ya kag sang pag­bay­lo sang gub­yer­no sa US. Sa ka­ta­pu­san, gin­ha­tag man sang gub­yer­nong Bi­den ang du­gang nga ayu­da mi­li­tar sa re­hi­meng Du­ter­te bi­san pa may ma­bas­kog nga pa­na­wa­gan ang pi­la ka se­na­dor kag kong­re­sis­ta sa US, su­bong man sang mga de­mok­ra­ti­kong pwer­sa sa Pi­li­pi­nas kag mga aso­sa­syon nga Fil-Am sa US, nga isus­pen­dir ini ba­ngud sa lap­na­gon nga mga ka­so sang mga pag­pa­tay kag mga pag­la­pas sang mga pu­lis kag sul­da­do sa taw­ha­non nga ki­na­ma­ta­rung.

Ang ma­tu­od, ang pag­ha­tag sang ayu­da mi­li­tar pa­bor man sa im­per­ya­lis­mong US ba­ngud pa­bas­ku­gon si­ni ang Armed Forces of the Phi­lip­pi­nes (AFP) kag ang ge­ra kon­ra-in­sur­hen­sya nga gin­di­sen­yo man sang US. Sa ka­ma­tuo­ran, ini ge­ra nga gi­na­lun­sar sang US paa­gi sa AFP agud pa­nga­pi­nan ang in­te­res sang US sa eko­nom­ya kag he­yo­pu­li­ti­ka. Ang AFP ang pa­ngu­na­hon nga ha­li­gi sang ga­hum sang US sa Pi­li­pi­nas. Sa nag­li­gad nga pi­la ka de­ka­da, gi­na­ha­nas, gi­na­ha­ta­gan ad­bays, gi­na­ar­ma­san kag gi­na­pon­do­han sang US ang AFP. Gi­na­hi­mo ini paa­gi sa mga ka­sug­ta­nan mi­li­tar pa­re­ho sang 70-tu­ig nga Mu­tu­al Defen­se Tre­aty kag Vi­si­ting Forces Agree­ment sang 1998.

Gin­ha­tag sang US ang lu­yag ni Du­ter­te nga ayu­da mi­li­tar, bi­san pa ang ka­hu­lu­gan si­ni amo ang pag­su­por­ta sa re­hi­men nga nag­ha­tag-da­lan sa pag­pa­bas­kog sa pre­sen­sya mi­li­tar sa West Phi­lip­pi­ne Sea sang Chi­na, hu­got nga im­per­ya­lis­tang ka­ri­bal sang US sa eko­nom­ya kag he­ge­mon­ya.

Bi­lang pi­nu­no sang neo­ko­lon­yal nga es­ta­do, su­nud-su­nu­ran si Du­ter­te sa mga po­li­si­ya nga dik­ta sang US, ila­bi na sa pag­pa­su­long sa mga po­li­si­ya nga neo­li­be­ral sa ekonmya, kontra-in­sur­hen­sya kag “kontra-te­ro­ris­mo”. Pe­ro, na­ga­lu­hud-lu­hod man si Du­ter­te sa Chi­na kag gin­bay­lo ang eksklu­si­bo nga ki­na­ma­ta­rung sang Pi­li­pi­nas sa ka­da­ga­tan si­ni ka­bay­lo sang pro­mi­sa nga pi­la ka pu­lo ka bil­yong dol­yar nga pau­tang, su­bong man sang pag­kontrol sa ba­lig­yaa­nay sang ili­gal nga dro­ga ha­lin sa Chi­na.

Wa­la na­gus­tu­han sang im­per­ya­lis­mong US ang pa­ma­mang­ka ni Du­ter­te sa du­ha ka su­ba. Ila­bi na sa atu­bang sang na­ga­ig­ting nga bang­gia­nay sang US kag Chi­na sa eko­nom­ya kag ba­lig­yaa­nay, in­di pa­bo­rab­le sa US nga na­kig­ham­pang sa iya ka­ri­bal ang pa­pet ni­ya sa Pi­li­pi­nas. Paa­gi sa pag­ha­tag sang du­gang nga ayu­da mi­li­tar ka­bay­lo sang pag­pa­da­ku sang pre­sen­sya mi­li­tar si­ni sa Pi­li­pi­nas kag mga ka­da­ga­tan sa pa­li­bot si­ni, gi­na­tantya sang US nga ma­ga­hu­mok si Du­ter­te sa iya pos­tu­ra nga ma­ki-Chi­na.

Lu­yag man sang US nga la­bing ma­pa­hu­got ang kontrol si­ni sa pa­pet nga re­hi­meng Du­ter­te ila­bi na nga may po­si­bi­li­dad nga ma­ka­pa­bi­lin ang pa­sis­tang gu­ban sa po­der lam­pas sa 2022. Sa si­ni, la­bing na­ngin kla­ro ang pa­pel sang im­per­ya­lis­mong US sa li­kod sang ti­ra­ni­ko kag te­ro­ris­tang pag­gi­na­hum ni Du­ter­te, kag na­ha­yag ang pag­ka-pal­tik sa mga gi­na­pa­bu­gal si­ni nga ta­ga­sak­dag sang taw­ha­non nga ki­na­ma­ta­rung. Sa pag­ha­tag sang du­gang nga ayu­da mi­li­tar kay Du­ter­te, la­bi nga gi­na­su­por­ta­han sang US ang ti­ra­ni­ya kag ma­du­gu­on nga pag­ha­ri sang te­ro­ris­tang re­hi­men.

Pe­ro sam­tang pa­da­yon nga gi­na­su­por­ta­han sang im­per­ya­lis­mong US si Du­ter­te, pa­da­yon man ini nga na­ga­pa­bas­kog sang an­gut kag su­por­ta sa iban nga hu­bon sang na­ga­ha­ring sa­hi nga an­ti-Du­ter­te nga lun­say ma­ki-US agud per­mi ini nga may re­ser­bang ba­ra­ha sa tion nga mag­hu­yang ang na­ga­ha­ri nga ti­ra­ni­ya. Pa­re­ho ini sad­tong de­ka­da 1980 sang du­ngan nga gin­su­por­ta­han sang US si Marcos kag ang sad­to mga hu­bon an­ti-Marcos tub­tob at­ra­son si­ni ang su­por­ta kay Marcos sa atu­bang sang ma­la­pa­ran kag sus­te­ni­do nga pro­tes­ta sang ban­wa ba­tuk sa dik­ta­dur­ya.

Ang ki­na­la­in sa sit­wa­syon su­bong amo nga ak­ti­bo man ang pag­pa­si­la­bot kag pag­hang­kat sang Chi­na sa daan nga eksklu­si­bong pa­tag sang do­mi­na­syon sang im­per­ya­lis­mong US sa reak­syu­nar­yong pu­li­ti­ko, pa­re­ho sang na­ga­ha­ring hu­bon Du­ter­te, la­bi nga na­ga­da­ku ang gi­na­pa­nga­yo nga ba­yad sa ila nga pag­pa­ka­tu­ta, sam­tang gi­na­su­ren­der ang ka­hil­wa­yan sang pung­sod. Sa pa­laa­bu­ton nga elek­syon 2022, pi­na­ka­po­sib­le nga ma­ki­ta ang tu­nay nga pre­syo kag ka­tam­pad ni Du­ter­te kag ang wa­la pa na­ki­ta nga le­bel sang du­mu­lu­ong nga pag­pa­si­la­bot.

Daw tu­ko nga na­ga­kap­yot si Du­ter­te sa po­der sa sob­ra nga ka­had­lok nga ma­pa­sa­bat sa iya mga kri­men sa ka­taw­han kag mga kri­men sa ge­ra. Lu­bos ka­ba­ngis ni­ya nga gi­na­tap­na kag gi­na­pi­ang ang ta­nan nga mga pwer­sa nga na­ga­pa­ma­tuk sa iya ti­ra­ni­ya kag sa iya is­ke­ma nga mag­pa­bi­lin sa po­der lam­pas sa 2022. Pa­ra ipa­ki­ta sa im­per­ya­lis­mong US nga da­pat pa­da­yon si­ya nga su­por­ta­han, to­do-lar­ga su­bong ang re­hi­meng Du­ter­te sa pag­su­long sang “ge­ra kontra-te­ro­ris­mo”. Sa ta­bon si­ni, gi­na­hi­mo ang gi­na­pa­ig­ting pa nga kam­pan­ya sang pag­pa­ma­tay kag pag­pa­mi­gos ba­tuk sa mga pwer­sang pat­ri­yo­ti­ko kag de­mok­ra­ti­ko, ga­mit ang mga ar­mas kag ayu­da mi­li­tar ha­lin sa US.

Da­pat la­bi nga mag­hi­ma­kas kag ma­nin­du­gan ang pu­mu­lu­yong Pi­li­pi­no ba­tuk sa pag­pa­ka­tu­ta sang re­hi­meng Du­ter­te sa im­per­ya­lis­mong US kag sa pag­ha­tag-da­lan si­ni sa la­bi nga pag­pa­da­ku sang pre­sen­sya mi­li­tar sang US sa Pi­li­pi­nas bi­lang ka­ba­hin sang pag­pa­kig­bang­gi si­ni sa Chi­na. Da­pat la­bi nga pa­bas­ku­gon sang pu­mu­lu­yong Pi­li­pi­no ang pag­bu­yag­yag sa pa­sis­ta nga mga kri­men ni Du­ter­te kag suk­ton ang gub­yer­nong Bi­den sa pag­su­por­ta sa iya nga ti­ra­ni­ya kag te­ro­ris­mo.

Da­pat isa­hon ang ta­nan nga pwer­sang de­mok­ra­ti­ko kag na­ga­pa­ma­tuk sa ti­ra­ni­ya ni Du­ter­te, tu­ku­ron ang pi­na­ka­ma­la­pad nga pag­hi­liu­sa sang pu­mu­lu­yong Pi­li­pi­no, kag pas­la­won ang ma­la­ut nga pa­di­hot nga mag­pa­bi­lin sa po­der.

Ayu­da mi­li­tar sang US, ayuda sa ti­ra­ni­ya sang rehimeng Du­ter­te