Gikawat nga eleksyon
Kumbinsido ang mga eksperto nga adunay election rigging o malukpanong pagpanglimbong sa miaging eleksyon pabor kang Ferdinand Marcos Jr. Napatuman kini pinaagi si pagprograma sa mga vote counting machine (VCM) aron awtomatikong magdugang ug magkibhan og boto pabor kang Marcos.
Lakip sa mga eksperto sa teknolohiya ug eleksyon silang kanhing upisyal sa Comelec ug NAMFREL nga si Gus Lagman, kanhing Kalihim sa Department of Information and Technology nga si Eliseo Rio ug kanhing upisyal sa bangko nga si Franklin Ysaac. Gipunto nila nga walay nakabantay nga mga eksperto sa teknolohiya dihang gibutang ang mga SD card sa mga VCM. Sukwahi sa mga lagda sa balaod sa eleksyon, wala gipatuman ang pagbutang og digital signature sa mga SD card. Sa ingon, walay nakahibalo kung ang SD card nga gidukiduki sa mga eksperto nga mao usab ang gibutang sa mga VCM. Adunay taas nga panahon kung asa mamahimong giusab o gipulihan ang sulod sa mga SD card aron himuon ang padron nga nagapakita sa walay pagbag-o sa porsyento tali sa mga boto alang kang Marcos Jr ug Leni Robredo sa porsyentuhang 68-32.
Sa adlaw sa eleksyon, pwede pa ganing wala giihap ang aktwal nga mga boto, matud nila. Walay pamaagi aron siguruhong husto ang ihap nga gipagawas sa mga VCM.
Lambigit niini, gikwestyon nila ang hilabihan ka paspas nga transmisyon sa mga boto sa mga kompyuter sa Commission on Elections (Comelec) ug ang paghan-ok sa mga resulta nga wala ginasulti o ginapahibalo kung asa nga mga presinto kini naggikan.
Bisan sa wala pa ang eleksyon, tataw na nga kulang kaayo ang mga lakang aron siguruhon nga abli sa publiko ang sistema sa eleksyon. Usa dinhi ang random manual count sa 200 ka presinto nga matud nila dili tinuod nga random (gipili nga walay padron) tungod kay maggikan ang listahan sa 757 ka presinto nga una nang gipili sa makina sa Comelec.
Duso nila, kinahanglang gamiton ang sistemang tambyolo aron pilion ang mga presintong pagaihapon og mano-mano sa pagberipika sa ihap sa mga VCM.